Federico García
Lorca (5 /6 /1898 – 19 /8 /1936) – nhà thơ, nhà soạn kịch Tây Ban Nha, ông
còn nổi tiếng là nhạc công và họa sĩ, là một trong những nhà thơ lớn nhất của
Tây Ban Nha thế kỉ XX.
Tiểu sử:
Federico García Lorca sinh ở thị trấn Fuente Vaqueros, tỉnh Granada, Tây Ban Nha. Năm 1909 gia đình
chuyển lên Granada.
Năm 1910 Federico bắt đầu tham gia hội nghệ thuật tỉnh. Năm 1914 học luật,
triết học và văn học ở Đại học Granada.
Năm 1918 in tập thơ đầu tiên Ấn tượng và
phong cảnh (Impresiones y paisajes)
và bắt đầu nổi tiếng. Năm 1919 Lorca lên thủ đô Madrid học Đại học và làm quen với Gregorio
Martínez Sierra, giám đốc nhà hát Teatro Eslava. Theo đề nghị của Gregorio
Martínez Sierra, Lorca viết vở kịch đầu tiên Yêu thuật của bướm (El
maleficio de la mariposa) và dựng vở kịch này. Năm 1929 Lorca sang New York. Kết quả của
chuyến đi này là tập thơ Nhà thơ ở New
York (Poeta en Nueva York,
1931) và hai vở kịch Công chúng (El público, 1931) và Khi nào hết 5 năm (Así que pasen cinco años, 1931).
Lorca quay trở lại Tây Ban Nha khi nước này bắt đầu thiết lập chính thể cộng
hòa. Năm 1931 được mời làm giám đốc nhà hát sinh viên La Barraca. Thời kỳ này
ông viết nhiều vở kịch nổi tiếng như: Đám
cưới máu (Bodas de sangre);
Yerma (Yerma); Ngôi nhà của Bernarda Alba (La casa de Bernarda Alba)… Khi nội
chiến ở Tây Ban Nha xảy ra, Lorca từ giã Madrid trở về Granada, mặc dù biết
rằng ở miền nam rất nguy hiểm. Ngày 19 tháng 8 năm 1936 Lorca bị giết chết.
Thơ của Federico García Lorca được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, trong
đó có tiếng Việt.
Tác phẩm:
Thơ:
* Ấn tượng và phong cảnh (Impresiones
y paisajes, 1918)
* Sách thơ (Libro de poemas, 1921)
* Oda a Salvador Dalí (Thơ Oda về
Salvador Dalí, 1926)
* Những bài ca (Canciones, 1927)
* Romancero Xứ-gan (Romancero gitano,
1928)
* Nhà thơ ở New York (Poeta en Nueva
York, 1930)
* Trường ca về can te jondo (Poema
del cante jondo, 1931)
* Khóc cho Ignacio Sánchez Mejías (Llanto
por Ignacio Sánchez Mejías, 1935)
* Tập Divan Tamarit (Diván del
Tamarit, 1936)
* Những bài sonnê về tình yêu tăm tối
(Sonetos del amor oscuro, 1936)
Kịch:
* Mariana Pineda (Mariana Pineda,
1927)
* Công chúng (El público, 1931)
* Khi nào hết 5 năm (Así que pasen
cinco años, 1930)
* Tình yêu của Perlimplin và Belisa (Amor
de don Perlimplín con Belisa en su jardín, 1933)
* Đám cưới máu (Bodas de sangre,
1933)
* Yerma (Yerma, 1934
* Doña Rosita, cô gái hay là ngôn ngữ của
hoa (Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores, 1935
* Ngôi nhà của Bernarda Alba (La casa
de Bernarda Alba, 1936
43 bài thơ Song Ngữ
Sắp xếp theo tuyển tập tác phẩm
Sách
Thơ
(1921)
Libro de
poemas
(1921)
1.THU CA
Những vì sao run rẩy – ta cảm nhận ra
Trong con tim này – nhưng rất lạ
Con đường của ta bỗng không còn nữa
Và trong hồn này dày đặc màn sương.
Ánh sáng làm cho đôi cánh gãy ngang
Và cháy lên một nỗi buồn cay đắng
Nỗi buồn này đắm chìm trong hồi tưởng
Và trong ngọn nguồn ý nghĩ của sao.
Tất cả hoa hồng tái nhợt biết bao
Như nỗi buồn trắng của ta da diết
Nhưng không tái nhợt bằng cơn bão tuyết
Từng vây quanh rầu rĩ chốn xa nào.
Những bông hồng đã từng hân hoan
Còn lúc này đây hoa cúi xuống
Những nụ hôn làm bằng tuyết trắng
Tan ra trong bóng tối tức thì
Và trong tia sáng của những ước mơ
Của những ai yêu hoa và quí mến.
Tuyết tan chảy trên những cánh hoa hồng
Nhưng mà tuyết trong lòng không tan chảy
Và móng vuốt của những năm tháng ấy
Mặc cho hoa hồng những bộ áo quan.
Tuyết mùa đông liệu rồi tan chảy
Khi ta đi về bóng tối hư vô?
Hay rồi đây sẽ hiện ra tuyết mới
Và hoa hồng đẹp hơn những hồng xưa?
Và liệu ta có nhận thức được thế giới này
Như những lời Chúa Giê-su từng dạy?
Hay vẫn bí ẩn muôn đời, mãi mãi
Câu hỏi của muôn kiếp, muôn đời?
Và nếu như tình yêu chỉ là dối gian
Thì hơi thở làm sao thổi vào cuộc sống
Và nếu ta đắm chìm trong giấc mộng
Thì nhận thức còn biết đến từ đâu
Hạnh phúc không nhìn thấy ở nơi nào
Nhận biết Thiện, Ác ông trời đã cản!
Và nếu như sẽ tắt tia hy vọng
Trên cõi đời chỉ còn lại hỗn mang
Thì biết lấy đâu ngọn đèn thắp sáng
Cho những con đường ở chốn trần gian?
Nếu màu thanh thiên là giấc mộng
Thì lòng trinh trắng biến đi đâu?
Và nếu mũi tên của thần tình yêu
Không còn thì điều gì với con tim sẽ đến?
Và nếu như cái chết – là cái chết
Thì điều gì sẽ đến với nhà thơ?
Và nếu như tất cả đều yên giấc
Thì liệu còn ai sẽ nhớ đến ta?
Ôi mặt trời hy vọng hãy rót ra
Trên dòng sông trăng sáng tỏ.
Những con tim vô tội của trẻ thơ
Và những linh hồn lạnh lùng như đá!
Những vì sao run rẩy – ta cảm nhận ra
Trong con tim này – nhưng rất lạ
Tất cả hoa hồng hôm nay nhợt quá
Như nỗi buồn đau màu trắng của ta.
Canción otoñal
Hoy siento en el corazón
un vago temblor de estrellas,
pero mi senda se pierde
en el alma de la niebla.
La luz me troncha las alas
y el dolor de mi tristeza
va mojando los recuerdos
en la fuente de la idea.
Todas las rosas son blancas,
tan blancas como mi pena,
y no son las rosas blancas,
que ha nevado sobre ellas.
Antes tuvieron el iris.
También sobre el alma nieva.
La nieve del alma tiene
copos de besos y escenas
que se hundieron en la sombra
o en la luz del que las piensa.
La nieve cae de las rosas,
pero la del alma queda,
y la garra de los años
hace un sudario con ellas.
¿Se deshelará la nieve
cuando la muerte nos lleva?
¿O después habrá otra nieve
y otras rosas más perfectas?
¿Será la paz con nosotros
como Cristo nos enseña?
¿O nunca será posible
la solución del problema?
¿Y si el amor nos engaña?
¿Quién la vida nos alienta
si el crepúsculo nos hunde
en la verdadera ciencia
del Bien que quizá no exista,
y del Mal que late cerca?
¿Si la esperanza se apaga
y la Babel se comienza,
qué antorcha iluminará
los caminos en la Tierra?
¿Si el azul es un ensueño,
qué será de la inocencia?
¿Qué será del corazón
si el Amor no tiene flechas?
¿Si la muerte es la muerte,
qué será de los poetas
y de las cosas dormidas
que ya nadie las recuerda?
¡Oh sol de las esperanzas!
¡Agua clara! ¡Luna nueva!
¡Corazones de los niños!
¡Almas rudas de las piedras!
Hoy siento en el corazón
un vago temblor de estrellas
y todas las rosas son
tan blancas como mi pena.
2.GIÁ MÀ ANH CÓ THỂ ĐOÁN THEO TRĂNG
Anh nhắc lại cái tên em
Trong lặng im đêm tối
Khi những ngôi sao kết lại
Cùng với sông trăng
Những chiếc lá ngủ mơ màng
Cúi mình trên con đường nhỏ
Và anh cứ ngỡ mình trong lúc đó
Là những tiếng động buồn thương
Trong những giờ phút điên cuồng
Miễn cưỡng hát về quá khứ.
Anh nhắc lại cái tên em
Trong lặng im đêm tối
Cái tên em vang lên xa vời vợi
Như chưa bao giờ vang lên
Xa hơn những ngôi sao – cái tên của em
Và buồn hơn cơn mưa mệt mỏi.
Không biết anh rồi có còn yêu em lại
Như anh đã từng yêu ngày nào?
Chẳng lẽ con tim của anh có lỗi?
Và tình yêu không biết sẽ về đâu
Khi màn sương mỏng manh tan hết?
Tình sẽ trở nên sáng và dịu êm?
Anh không biết được.
Giá mà anh có thể đoán theo trăng
Như hoa cúc, thì anh sẽ ngắt.
Si mis manos pudieran deshojar
Yo pronuncio tu nombre
en las noches oscuras,
cuando vienen los astros
a beber en la luna
y duermen los ramajes
de las frondas ocultas.
Y yo me siento hueco
de pasión y de música.
Loco reloj que canta
muertas horas antiguas.
Yo pronuncio tu nombre,
en esta noche oscura,
y tu nombre me suena
más lejano que nunca.
Más lejano que todas las estrellas
y más doliente que la mansa lluvia.
¿Te querré como entonces
alguna vez? ¿Qué culpa
tiene mi corazón?
Si la niebla se esfuma,
¿qué otra pasión me espera?
¿Será tranquila y pura?
¡Si mis dedos pudieran
deshojar a la luna!
3.MADRIGAL(1)
Anh đã từng nhìn thấy đôi mắt em
Từ thuở ấu thơ dịu dàng xa vắng
Đôi bàn tay em đã vuốt ve anh
Và nụ hôn cho anh, em đã tặng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và con tim của anh đã mở ra
Như bông hoa xoè dưới nắng
Và đã hít thở những cánh hoa
Với sự dịu dàng, mơ mộng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Rồi sau đấy anh đã khóc cay đắng ngậm ngùi
Như vị hoàng tử từ trong câu chuyện cổ(2)
Trong cuộc đấu – và chính ngay khi đó
Nàng Estrellita đã bỏ chàng đi.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
Và bây giờ hai đứa đã hai nơi
Xa em, anh buồn lắm
Không còn bàn tay dịu dàng âu yếm
Và đôi mắt sống động của em
Chỉ còn đây trên vầng trán của anh
Như con bướm – dấu hôn của ngày xa vắng.
(Tất cả như nhịp giờ khắc đang điểm
Tất cả như sao toả sáng trên trời).
___________
(1)Một thể thơ hát xuất
hiện đầu tiên ở Italia và phổ biến ở châu Âu thế kỉ 14-16. Từ thế kỉ 16 trở đi
là một thể thơ.
(2)Câu chuyện cổ này đã được dựng thành phim nhiều tập Cara Sucia (Người nhơ
bẩn /Dirty Face). Estrellita và Miguel yêu nhau từ cái nhìn đầu tiên. Nàng –
Estrellita Montenegro là một cô gái xinh đẹp sinh ra trong một gia đình nghèo.
Chàng – Miguel Angel Gonzalez là con trai của một gia đình quí tộc giàu có và
thế lực. Tình yêu của họ trải qua nhiều thử thách và cuối cùng đi đến tan vỡ mà
nguyên nhân chính là điều bí mật của ông Horacio Gonzalez – bố của Miguel
Angel. Trước đây Horacio Gonzalez đã giết mẹ của Estrellita nhưng nhờ địa vị
của mình tội ác này đã được đổ cho bố của Estrellita là Leonardo Montenegro
giết vợ. Sau khi mãn hạn tù Leonardo Montenegro nói cho con gái biết rõ sự thật
và hai bố con đã cùng hành động chống lại gia đình Horacio Gonzalez. Có một
tình tiết trong câu chuyện này là chính Horacio Gonzalez cũng đem lòng yêu
Estrellita vì cô là bản sao của mẹ cô ngày trước. Yêu thương, thù hận, đam mê,
giả dối… tất cả cùng đan kết trong nội dung của Cara Sucia.
Madrigal
Yo te miré a los ojos
cuando era niño y bueno.
Tus manos me rozaron
y me diste un beso.
(Los relojes llevan la misma cadencia,
y las noches tienen las mismas estrellas.)
Y se abrió mi corazón
como una flor bajo el cielo,
los pétalos de lujuria
y los estambres de sueño.
(Los relojes llevan la misma cadencia,
y las noches tienen las mismas estrellas.)
En mi cuarto sollozaba
como el príncipe del cuento
por Estrellita de oro
que se fue de los torneos.
(Los relojes llevan la misma cadencia,
y las noches tienen las mismas estrellas.)
Yo me alejé de tu lado
queriéndote sin saberlo.
No sé cómo son tus ojos,
tus manos ni tus cabellos.
Sólo me queda en la frente
la mariposa del beso.
(Los relojes llevan la misma cadencia,
y las noches tienen las mismas estrellas.)
4.GIAI ĐIỆU CỦA ĐÊM
Anh cảm thấy kinh
hoàng
đứng gần bên lá chết
sợ hãi với cánh đồng
vô sinh và ẩm ướt
nếu như không thức
dậy
không thức dậy vì em
thì mình em còn lại
trong giá lạnh tim
anh.
Giọng của ai lè nhè
vọng lại từ xa đó?
Ô, tình yêu của ta
cơn gió đập vào cửa
sổ.
Trong chuỗi ngọc của
em
ẩn giấu ánh bình
minh.
vì sao em từ giã
Với anh giữa con
đường?
Em đi – con chim của
anh
bồi hồi thổn thức
và bụi nho xanh
không còn mọng nước.
Giọng của ai lè nhè
vọng lại từ xa đó?
Ô, tình yêu của ta
cơn gió đập vào cửa
sổ.
Em sẽ không biết được
con bướm tuyết dịu
dàng
và cháy lên khao khát
ngôi sao của tình
anh.
Rồi buổi sớm mai này
cơn mưa rót xuống
từ cành khô trên cây
những tổ chim rơi
xuống.
Giọng của ai lè nhè
vọng lại từ xa đó?
Ô, tình yêu của ta
cơn gió đập vào cửa
sổ.
Aire nocturno
Tengo mucho miedo
de las hojas muertas,
miedo de los prados
llenos de rocío.
Yo voy a dormirme;
si no me despiertas,
dejaré a tu lado mi corazón frió.
¿Qué es eso que suena
muy lejos?
Amor. El viento en las vidrieras,
¡amor mío!
Te puse collares
con gemas de aurora.
¿Por qué me abandonas
en este camino?
Si te vas muy lejos,
mi pájaro llora
y la verde viña
no dará su vino.
¿Qué es eso que suena
muy lejos?
Amor. El viento en las vidrieras,
¡amor mío!
Tú no sabrás nunca,
esfinge de nieve,
lo mucho que yo
te hubiera querido
esas madrugadas
cuando tanto llueve
y en la rama seca
se deshace el nido.
¿Qué es eso que suena
muy lejos?
Amor. El viento en las vidrieras,
¡amor mío!
